Shoegaze (1989-1991), μια ιστορία...

Παρακάμπτω το γεγονός ότι αυτό το διάστημα θα φοράμε όλο και λιγότερο τα παπούτσια μας… Οπότε ίσως αντί για να ατενίζουμε αυτά να πέφτει το βλέμμα μας αρχικά σε παντόφλες, μετά σε κάλτσες κι αν η κατάσταση συνεχίσει έτσι σε σαγιονάρες. Αν μη τι άλλο ευκαιρία να καλλωπίσουμε τα κάτω άκρα και με τα ινστιτούτα καλλονής κλειστά ίσως ένας αντίστοιχος DIY οδηγός να ήταν πιο χρήσιμος και πετυχημένος. Αντί γι’ αυτό shoegazing κι επιστροφή στο μέλλον του 1989-1991, λίγο πάνω και λίγο κάτω.

Ότι ο Kevin Shields θα είχε τριάντα χρόνια μετά εμπνεύσει σχεδιαστή παπλώματος με το εξώφυλλο του ‘’Loveless’’ δεν μου φαίνεται καθόλου περίεργο. Οτιδήποτε μπορεί να πουλήσει θα χρησιμοποιηθεί. Ίσως πίσω από μια τέτοια κίνηση να κρύβεται και το αφεντικό της Creation Records, ο σκωτσέζος μπίζνεσμαν Alan McGee, μια που ακόμα θα ονειρεύεται τα λεφτά που έχασε ή δεν καρπώθηκε με το τσουβάλι όπως επιθυμούσε.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, εκεί κοντά στην κυκλοφορία του ντεμπούτου των Stone Roses, υπήρχε μια μικρή ομάδα διάσπαρτη στην Αγγλία που πάψανε να κοιτάζουν το κοινό όταν έπαιζαν κι ατένιζαν το πάτωμα της σκηνής. Παράλληλα με την εκτεταμένη χρήση εφέ παραμόρφωσης, με τα φωνητικά χαμένα πίσω από τις κιθάρες και τα όνειρα για ένα νέο κι αρκετά εσωτερικό ήχο. Drone και feedback, distortion και ένταση, πολλά ντεσιμπέλ. Είχαν ήδη οριοθετήσει τις βάσεις οι Jesus and Mary Chain με τα ‘’Psychocandy’’ και ‘’Darklands’’ τα έτη 1985 και 1987, όταν έδειξαν ότι δεν έγινε και τίποτα αν ανεβάσεις την ένταση και κάνεις εικοσάλεπτες συναυλίες. Από την άλλη οι Cocteau Twins με τα έξι άλμπουμ στην 4AD και κυρίως το ‘’Treasure’’ του 1984 είχαν την άποψη ότι και η ποπ μουσική μπορεί να είναι ποιοτικά ονειρική και καλόγουστη. Κάπου εκεί ανάμεσα προστέθηκαν κι οι δυο πρώτοι δίσκοι των Spacemen 3 ‘’Sound of Confusion’’ και ‘’The Perfect Prescription’’ όπου για πρώτη φορά τα παραισθησιογόνα καταναλώνονται από τα αυτιά.

Με αυτά στο τσουκάλι και ολίγη από ψυχεδέλεια των 60s, τροβαδουρική αισθητική των 70s και τον πάντα επίκαιρο μαϊντανό από Velvet Underground σκάνε οι My Bloody Valentine να πετάξουν ένα ‘’This Is Your Bloody Valentine’’ και το πήραν στα σοβαρά όλα τα ανήσυχα παιδιά της εποχής! Με πέντε εξαιρετικά singles τα επόμενα τρία χρόνια, μέχρι το ‘’Isn’t Anything’’ η σκηνή πάτησε στα πόδια της κι απέκτησε υπόσταση. Έτσι ο όρος shoegazing, που αρχικά δεν ήταν και κομπλιμέντο αφού ξεκίνησε σαν κριτική ενός θεατή συναυλίας των Moose το 1989 για να περιγράψει τη βαριεστιμάρα της μπάντας και την απουσία επαφής με το κοινό, πήρε στην ομπρέλα του τόσες καλές κυκλοφορίες που ανάγκασε τοπικά διαδικτυακά portal να κάνουν σήμερα αφιέρωμα και δισκάδικα να φτιάχνουν αντίστοιχες καρτέλες κατηγοριοποίησης για τα ράφια τους.

Κι αφού το αβγό βρέθηκε, δεν ήταν δύσκολο να σκάσουν από ‘κει μέσα κι οι κότες. Όλη η σκηνή κινιόταν ρυθμικά γύρω από τον κορμό της, εξού και ο χαρακτηρισμός από τον τύπο της εποχής ‘’The Scene That Celebrates Itself’’. Κι είναι όμορφο αυτό, ειδικά αν δεν σε προσέχουν οι άλλοι να δίνεις εσύ αξία σε αυτό που κάνεις και πιστεύεις. Κι αν οι My Bloody Valentine κουράστηκαν γρήγορα από τον ήχο που δημιούργησαν και τόσο σοφά τιτλοφόρησαν το δίσκο τους ‘’Isn’t Anything’’ (σε λεύτερη απόδοση, ‘’δεν έγινε και κάτι’’), οι υπόλοιπο μόλις άρχιζαν να παίρνουν μπρος. Αυτοί παραδώσαν την κασέτα με το ‘’Soon’’  (σαν εισαγωγή στο νέο τους πόνημα που θα αργούσε μέχρι το 1991) σε μονοφωνική παραγωγή και η δισκογραφική ζήτησε μια καινούργια κόπια γιατί πέρασαν το αντίτυπο για μασημένο!

Το δεύτερο όνομα που έμεινε στην βρετανική δισκογραφική ιστορία, όπως και τα περισσότερα αυτής της σκηνής, χωρίς ούτε μια κακή κυκλοφορία είναι οι Slowdive. Πιστοί στην ισότητα του shoegaze όπου τα μέλη έχουν επαρκή αριθμό γυναικών με βάση την τρέχων πια τάση, η φωνή της Rachel εναλλάσσεται με του Neil και η μπάντα από το Reading κυκλοφορεί (στην Creation και πάλι) τα EPs ‘’Slowdive’’ και ‘’Holding Our Breath’’ και το άλμπουμ ‘’Just For a Day’’ μέσα σε 10 μήνες. Είναι η στιγμή που η εν λόγω εταιρεία θέλει να καρπωθεί αυτό που ξεκινάει να κερδίζει ακροατήριο και να κερδίσει αξιόλογο μερίδιο από τις υπόλοιπες ανεξάρτητες και την τότε όχι πολύ περιορισμένη πίτα από τις πωλήσεις. Έτσι πέρα από τις προηγούμενες κυκλοφορίες των Pastels, The Jesus and Mary Chain, Felt κ.ά. μέσα στο 1990 βγάζει στα ράφια τους Ride, Telescopes και Swervedriver ενώ κρατάει τους House of Love και προωθεί τους ολοκαίνουργιους Teenage Fanclub δίπλα στους Primal Scream για να ‘ναι μέσα σ’ όλα! Οι Slowdive κατάφεραν μετά από δυο γεμάτες δεκαετίες απουσίας να συνθέσουν το τέταρτο κι ομώνυμο δημιούργημά τους που στέκεται άξια δίπλα στα πρώτα τους πονήματα.

Μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα και στα όρια του ιδιώματος κινήθηκαν οι τρεις δίσκοι των Galaxie 500, ‘’Today’’, ‘’On Fire’’ και ‘’This is Our Music’’. Προερχόμενοι από την αντίπερα όχθη του ωκεανού, και με τη βοήθεια της Rough Trade έγιναν ελάχιστοι γνωστοί κυρίως λόγο και της μικρής χρονικά διάρκειας ως συγκρότημα από το 1987 ως το 1991. Σκηνή στην Αμερική δεν υπήρχε, όμως ήδη οι Sonic Youth και οι Dinosaur Jr. ανδρωνόντουσαν με όλο και περισσότερη χρήση distortion και feedback. Τα κολεγιόπαιδα από το Harvard βρήκαν μια ελάχιστη αναγνώριση στην Ευρώπη και ήταν καλεσμένοι δυο φορές στα John Peel’s Sessions.

Όταν τον Οκτώβριο του 1990 εμφανίζεται το ‘’Nowhere’’ των Ride, τα μίντια ελπίζουν ότι στα αγγελικά προσωπάκια τους θα βρουν επιτέλους την ανταπόκριση και την μεγαλομανία ενός συγκροτήματος που θα ανεβάσουν και θα ρίξουν ως φωτοβολία ή αλλιώς next big thing. Το κουαρτέτο από την Οξφόρδη είχε την ευκαιρία να βγάλει δίσκο με το πρώτο του demo και να καρπωθεί τον τίτλο του σημαντικότερου γκρουπ της χρονιάς με τα τρία EPs ‘’Ride’’, ‘’Fall’’ και ‘’Play’’. Κάτι ανάμεσα στις ποπ μελωδίες των Stone Roses, τη φασαρία των Sonic Youth και την χαρά των Soup Dragons οι Ride αλλάζουν τον ήχο τους, πετυχαίνουν με το ‘’Going Blank Again’’ και μένουν ζωντανοί λίγο περισσότερο απ’ ότι το ίδιο το shoegaze, το οποίο λίγο ακούμπησαν και περισσότερο μίσησαν γιατί τους πήρε στον πάτο μαζί του! Είναι η εποχή της άνθισης των club και του acid και οι κιθάρες αποκτούν μια ρετρό αισθητική στ’ αυτιά της βρετανικής νεολαίας.  Ο Andy Bell πάλεψε αργότερα για τον βιοπορισμό του μέσα στην Creation τόσο με τους Hurricane No.1 και με τη σουηδέζα γυναίκα του Idha, όσο και μετά αναγκαστικά ως μπασίστας (του πήρε ένα Σαββατοκύριακο για να βγάλει την ύλη) των Oasis και των Beady Eye. 

Ιδιαίτερα θετική στάση προς το σύνολο των shoegazing σχημάτων κράτησε από την αρχή ο Robert Smith των Cure. Η μουσική που δημιουργούσε ο ίδιος είχε πολλά κοινά χαρακτηριστικά μέσω της ιδιαίτερης dream pop ατμόσφαιρας και του σκοτεινού χαρακτήρα του. Εκείνο πρώτο μισό του ’80 όταν η Βρετανία βαλλόταν από ποπ σαχλαμάρες, υπήρχαν μερικοί δίσκοι που κάνανε τη διαφορά όπως αυτοί των Cure, των Television Personalities, των Siouxsie and The Banshees και των Echo and the Bunnymen που παρόλη την μη ομοιότητα με τον ήχο του shoegaze έδωσαν μερικές σπίθες έμπνευσης στους νεώτερους μουσικούς.

Ήταν η εποχή που μεσουρανούσε ο Michael Jackson και το άστρο του George Michael χωρίς τους Wham! ακολουθούσε από κοντά. Μπορεί τα περισσότερα ως σήμερα γνωστά ονόματα να ήταν το καταφύγιο των ανήσυχων αυτιών, όμως άλλοι όπως οι Charlottes αρκέστηκαν σε κυκλοφορίες χαμένες στο κενό ανάμεσα των δυο δεκαετιών. Καταξιωμένοι καλλιτέχνες περιορίστηκαν σε μια απλή αναφορά ότι είναι ωραίοι ήχοι για να συνοδεύσεις το φαγητό σου (David Bowie) και τα ελάχιστα δευτερόλεπτα φήμης εξανεμίστηκαν. Τι κι αν οι Cranes με το γοτθικό μινιμαλισμό τους και την Alison στα φωνητικά ηχογράφησαν το ‘’Wings of Joy’’ την ίδια στιγμή που οι Lush με τις Miki και Emma έφτιαχναν απανωτά στρώματα αιθέριων φωνητικών και συγχορδιών για το ‘’Spooky’’. Η εποχή ήταν αυτή που έκανε χώρο για το Grunge και τους Nirvana, για το Britpop και τη διαμάχη των φυλλάδων γύρω από μικρά κι εύηχα ονόματα όπως Oasis και Blur. Πώς να χτυπήσεις στίχους των Manic Street Preachers και της μικροαστικής τάξης όταν τα δικά σου φωνητικά είναι απλά μέρος της ενορχήστρωσης; 

Ακόμα και για τη νέο-ψυχεδέλεια του ‘’Taste’’ των Telescopes ήταν πολύ νωρίς, μόλις 1989, και για την εμπνευσμένη ευρωπαϊκή απόδοση των Nightblooms με το ομώνυμο του 1992 ήταν πολύ αργά. Μια παρένθεση στο χρόνο ήταν το shoegaze, τόσο όσο να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από την ποπ των Stone Roses στο πέρασμα της πιο χορευτικής φάσης των Happy Mondays και Primal Scream κι αμέσως μετά στη britpop των Verve και δεν συμμαζεύεται. Μετέπειτα κινήσεις σχηματισμού σούπερ γκρουπ όπως οι Mojave 3 με ολίγο από Americana είναι απλά ‘’Excuses for Travellers’’ αν και καθόλου ‘’Out of Tune’’, ενώ οι Lupine Howl αναζητούσαν ‘’The Bar at The End of The World’’ αφήνοντας οι μεν το όχημα των Slowdive κι οι έτεροι διωγμένοι από το αντίστοιχο αλλά λιγότερο δημοκρατικό των Spiritualized.

Από τη μεριά του ο εμβληματικός DJ του BBC John Peel φιλοξένησε ουκ ολίγες φορές συγκροτήματα όπως Cocteau Twins (4 φορές), The  Jesus and Mary Chain (6 φορές), Curve (3 φορές), My Bloody Valentine, Ride, Slowdive, Telescopes, Loop, Pale Saints, Lush,  Galaxie 500, Chapterhouse, Kitchens of Distinction, Boo Radleys, Teenage Fanclub, Seefeel, Flying Saucer Attack, Spiritualized, AC Acoustics, Brian Jonestown Massacre, Blonde Redhead κι άλλες 24 φορές τους Fall αλλά αυτή είναι μια ξεχωριστή περίπτωση μυθοπλασίας. Χωρίς ποτέ να αγγίξει πέρα από την επιφάνεια το shoegaze, ο John Peel αναγνώρισε την αξία και τη δυναμική του. Μέχρι εκεί ήταν όμως. Η παραπάνω αναφορά θα μπορούσε από μόνη της να αποτελέσει μια καλή αρχή ευρύτερης δημοσιότητας τόσο του πρώτου κύματος όσο και των μετέπειτα προεκτάσεων και νεκραναστάσεων. 

Αναρωτιέμαι αν χρειαζόταν κάτι τέτοιο όμως… Ποιος ο λόγος της αναμονής του τέταρτου δίσκου των My Bloody Valentine; Γιατί να επιστρέψουν οι Ride στις συναυλίες; Αλλάζει το κοινό; Μήπως προτιμάει τους A Place To Bury Strangers και τους Underground Youth; Δεν θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε ζωντανά τους Telescopes στα πλαίσια των 30ών γενεθλίων του ‘’Taste’’ όπως ήταν αναμενόμενο, ίσως απλά για να βγάζαμε τα συμπεράσματά μας. Αντί αυτού και για να είμαστε πάντα επίκαιροι, έχουμε μια ηχητική λίστα να περιπλανηθούμε και το αμερικανικό ντοκιμαντέρ ‘’Beautiful Noise’’ του 2014, με αυτά και με αυτά βγαίνει το καθημερινό οχτάωρο!

Τελικά ποτέ δεν θα μάθουμε αν τα παιδιά του shoegazing κοιτούσαν τα sneakers τους ή τα effect pedals που αράδιαζαν στη σειρά. Ελάχιστη σημασία έχει. Μια τεράστια ποσότητα δίσκων γεμάτοι σημαντικές πολύχρωμες συνθέσεις που άντεξαν τριάντα χρόνια περιμένουν καρτερικά να τις ανακαλύψετε. Κι αν μη τι άλλο, σήμερα ειδικά, δεν έχετε την δικαιολογία της έλλειψης χρόνου! Πήρατε μια ιδέα, τα υπόλοιπα θυμηθείτε τα ή ερευνήστε τα μόνοι σας.